Sermaye Piyasası Mevzuatı Kapsamında Borçlanma Araçlarına Genel Bakış

Borçlanma araçları, ihraççılar tarafından sermaye piyasasından borçlanmak amacıyla ve bu piyasada işlem görmek üzere ihraç edilen, halka arz edilerek veya edilmeksizin satılan, ihraca ve satışına ilişkin hüküm ve koşulları Sermaye Piyasası Kurulu'nca ("Kurul") belirlenen sermaye piyasası araçlarıdır.

Bilgi notumuza konu olan özel sektör borçlanma araçları ise, şirketlerin ihraç ettikleri menkul kıymetler kapsamında verdikleri taahhütler karşılığında yatırımcılardan fon sağlama yöntemidir. Borçlanma araçları ile yatırımcıya daha farklı finansal haklar tanınabilecek olmakla birlikte yatırımcıya asıl olarak sağlanan hak bir alacak hakkıdır. Alacak hakkının konusunu ise genellikle ihraççı tarafından önceden belirlenmiş bir oran üzerinden ödenecek olan faiz oluşturmakta olup, yatırımcıya prim, ikramiye, temettü dağıtımına iştirak haklarının sağlanması da mümkündür.

Türkiye'de borçlanma araçlarının hacmi 2010 yılında Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu'nun bankaların belli sınırlar dahilinde tahvil ve bono ihracına izin vermesi ile büyük oranda artmıştır. Bankalar ise, aktif pasif yönetim politikası kapsamında mevduatlara göre daha az maliyetli olan borçlanma araçlarını da tercih etmektedirler.

Hukuki Dayanak

Türk hukuku kapsamında borçlanma araçlarına ilişkin esaslar 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ("SerPK") ve VII-128.8 sayılı Borçlanma Araçları Tebliği ("Tebliğ") ile düzenlenmiştir.

Anılan mevzuat kapsamında borçlanma araçlarına ilişkin bir tanıma yer verilmemiş olup, Tebliğ Madde 3/c kapsamında borçlanma aracı türü kabul edilen sermaye piyasası araçları, sınırlı olmaksızın sayılmıştır:

• Tahvil

• Paya dönüştürülebilir tahvil

• Değiştirilebilir tahvil

• Finansman bonosu

• Kıymetli maden bonoları ve

• Tebliğ'in 34 üncü maddesi çerçevesinde niteliği itibari ile borçlanma aracı olduğu Kurulca kabul edilecek sermaye piyasası araçları.

SerPK madde 3/o kapsamında sermaye piyasası aracı kabul edilen borçlanma araçları bakımından, diğer tüm sermaye piyasası araçları açısından olduğu gibi kayden ihraç esastır. Sermaye piyasası araçları kaydi sistemde ihdas edilir ve elektronik ortamdaki hesaplarda saklanır ve izlenirler.

Borçlanma Aracı İhracı

Borçlanma aracı ihracı için, Tebliğ madde 5 uyarınca, yetkili organ kararı gerekmekte olup, ilgili karar genel kurul tarafından veya genel kurul kararı ile ya da esas sözleşme ile yetkilendirilmiş yönetim kurulu tarafından alınmalıdır.

Yetkili organ genel kurul ise,

• Halka açık olmayan anonim ortaklıklar bakımından borçlanma aracı ihracı kararı alınabilmesi için, esas sözleşmede daha ağır bir nisap öngörülmemiş ise, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun ("TTK") 421/3 ve 421/4 hükümleri ile düzenlenen nitelikli çoğunluk aranacak olup, sermayeyi temsil eden pay sahiplerinin veya temsilcilerinin en az %75'inin olumlu oyları gerekmektedir.

• Halka açık anonim ortaklıklar ("HAAO") bakımından ise, esas sözleşmede daha ağır bir nisap öngörülmemiş ise TTK 418 hükmü uygulanacak olup, sermayeyi temsil eden pay sahiplerinin veya temsilcilerinin en az 1/4'inin hazır bulunması ve hazır bulunanların salt çoğunluğuyla karar alınması aranmaktadır.

Yetkili organ yönetim kurulu ise,

• Öncelikle, halka açık olmayan ortaklıklar bakımından, TTK madde 505 uyarınca, genel kurul, menkul kıymet ihracına ilişkin yetkiyi, en çok 15 ay için yönetim kuruluna devredebilecektir. Yönetim kurulunun yetkilendirilmesine ilişkin karar alınması bakımından, yine TTK madde 421/3 ve 421/4 hükümleri uygulanacaktır.

• HAAO'lar bakımından ise, SerPK madde 31/3 uyarınca, borçlanma aracı ihraç yetkisi, esas sözleşme ile, yönetim kuruluna süreli veya süresiz olarak devredilebilecektir.

Borçlanma Aracı İhracında Sınır:

Tebliğ Madde 9 uyarınca, HAAO'lar için ihraç limiti, şirket özkaynak tutarının 5 katını, halka açık olmayan ortaklıklar bakımından ise özkaynak tutarının 3 katını geçemeyecektir. İhraç limiti, izahname veya ihraç belgesinin onaylanması amacıyla Kurul'a başvuru tarihi esas alınarak hesaplanacak olup, aynı maddenin (ç) fıkrası ile, hesaplamada indirim kalemi olarak yer alacak hususlara da ayrıca yer verilmiştir.

Tebliğ Kapsamında Düzenlenen Borçlanma Aracı Türleri

1. Tahvil

Tahvil, TTK madde 504 kapsamında düzenlenmiş olup, anonim ortaklıkların ödünç para bulmak için, itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetleridir.

Tahvillerin itfası, ihraççı tarafından belirlenen tarih ve tutarda, yatırımcıya yapılacak anapara ve/veya faiz ödemesi anlamına gelmektedir. Tahvillerin itfası kapsamında anapara ödemesi, vade tarihinde tek seferde yapılabileceği gibi vade içinde taksitli olarak da yapılabilir ve taksitli olması halinde bu hususa izahnamede yer verilmelidir.

Tebliğ madde 16 uyarınca ise, tahvillerin kısmen veya tamamen erken itfa edilebilir olarak ihracı mümkündür. Yurt içinde yapılan ihraçlarda erken itfaya ilişkin bilgilere izahname veya ihraç belgesinde yer verilmelidir.

Tahvillere kar payı verilmek istenmesi halinde, Tebliğ madde 16 uyarınca, esas sözleşmelerinde veya varsa özel mevzuatlarında hüküm bulunmak şartıyla tahvillere kardan pay verilebilir ve kar verilmesine ilişkin olarak aşağıdaki sistemlerden biri tercih edilebilir:

• Faiz olmaksızın kardan pay verilmesi,

• Faize ek olarak kardan pay verilmesi

• Kar payının faizden daha az olması halinde, faizin ödenmesi, faiz getirisine eşit veya daha fazla kar payı tahakkuk etmesi halinde ise kar payının ödenmesi.

Tebliğ madde 16/3 kapsamında, HAAO'lar açısından ödenecek kar payı, ihraççıların esas sözleşmesinde veya kar dağıtım politikasında pay sahipleri için belirlenen kar payı miktarını azaltamayacaktır.

Tahvillere ilişkin düzenlenen esaslar, Tebliğ madde 33 uyarınca, uygun düştüğü ölçüde finansman bonoları ve kıymetli maden bonolarına da kıyasen uygulanacaktır.

2. Pay Senetleri ile Değiştirilebilir Tahvil

İhraççı tarafından çıkarılan ve payları borsada işlem gören diğer ortaklıklara ait paylarla değiştirme hakkı veren, borçlanma aracı niteliğindeki menkul kıymetlerdir. Değiştirilebilir tahvillere ilişkin esaslar genel olarak Tebliğ madde 24 ve devamı hükümleri ile düzenlenmiş olup, bu tahvillerin vadesi 365 günden az olamaz. Değiştirmenin ihraççının veya yatırımcının talebi üzerine yapılması mümkün olup, talebe ilişkin şartlar Tebliğ madde 28 ve 29 kapsamında yer almaktadır.

Bu tahvillerin paylarla değiştirilmesi vade başlangıç tarihinden itibaren en erken 365 gün sonra yapılabilir ve değiştirme giderlerinin tamamı ihraççıya aittir. Değiştirilebilir tahviller vade tarihinde veya vade tarihinden önce paylar ile değiştirilerek itfa edilir.

3. Paya Dönüştürülebilir Tahvil

İhraççı tarafından sermaye artırımı suretiyle çıkarılan paylara veya izahname ya da ihraç belgesinde belirtilen esaslar çerçevesinde temin edilen ihraççı paylarına dönüştürme hakkı veren borçlanma araçlarıdır. Bu tahvil türü, yatırımcıya anaparanın geri ödenmesi yerine, tahvilin pay senedine dönüştürülmesine dair bir seçim hakkı sağlamaktadır. Dönüştürmenin ortaklığın talebi üzerine de gerçekleştirilmesi mümkün olup ilgili koşullar Tebliğ madde 21 kapsamında düzenlenmiştir.

Bu tahvil türünün vadesi de 365 günden az olmayacaktır ve paylara dönüştürme işlemi ancak vade başlangıç tarihinden itibaren en erken 365 gün sonra yapılabilecektir.

Tahvillerin paya dönüştürülmesi, tahvilin nominal değeri üzerinden gerçekleştirilecek olup tüm giderler ihraççıya aittir.

4. Finansman Bonosu

Finansman bonoları, işletmelerin kısa vadeli finansman ihtiyaçlarını karşılamak üzere ihraç ettikleri, vadeleri 30 günden az 364 günden fazla olmayan borçlanma araçlarıdır.

Tebliğ madde 31 uyarınca, ihraççı tarafından vadeye uygun iskonto oranları ile iskonto edilerek bulunacak fiyat üzerinden satılmaktadır.

5. Kıymetli Maden Bonosu

Kıymetli maden aracı kurumlarının, belli miktarda maden cinsinden ihraç ettikleri ve nominal değerinin vade tarihinde yatırımcıya geri ödenmesi taahhüdünü içeren, vadesi 30 günden az 364 günden fazla olmayan borçlanma araçlarıdır.

Tebliğ madde 32 kapsamında, kıymetli maden bonolarının satış bedeli TL, döviz veya kıymetli maden olarak tahsil edilir.

Kaynakça

ADIGÜZEL Burak, Sermaye Piyasası Hukuku, Ankara 2019

ÇATAKOĞLU Buket, Türk Sermaye Piyasası Hukukunda Borçlanma Araçları, Doktora Tezi, İstanbul 2015

AKSOY Cansel Nuray, Halka Açık Mevduat Bankalarında Tahvil İhracının Net Faiz Getirisine Etkisi, Maliye Finans Yazıları (106), 2016